Üstünlük Ölçümüz Takva mı?

İnsanın yaşama dair bakış açısının oluşmasında ve toplumsal ilişkilerin konumlandırılmasında üstünlük kavramının önemli bir yeri vardır. Her toplumun üstünlük konusunda kendine göre değer yargıları bulunur. Kimi toplumlarda ırksal üstünlük anlayışı ön planda olabildiği gibi, kimi toplumlarda üstünlüğün kaynağı maddi varlık, kimisinde de makam mevki, ün şan gibi ölçüler olabilmektedir. İslam, tüm bu batıl üstünlük ölçülerini yerle bir ederek üstünlük ölçülerini takva ve ilimle sınırlandırmıştır. Kur’an, erkek ya da kadın olmanın, veya şu ya da bu ırktan gelmenin kimseye bir üstünlük sağlamadığını vurguladıktan sonra “Muhakkak ki Allah yanında en değerli olanınız, O'ndan en çok korkanınızdır” ölçüsüyle ve “Hiç bilenle bilmeyen bir olur mu?” yaklaşımıyla üstünlük konusunda toplumlarda yer etmiş batıl ölçüleri yerle bir etmiştir. “Ey insanlar! Doğrusu biz sizi bir erkekle bir dişiden yarattık. Ve birbirinizle tanışmanız için sizi kavimlere ve kabilelere ayırdık. Muhakkak ki Allah yanında en değerli olanınız, O'ndan en çok korkanınızdır. Şüphesiz Allah bilendir, her şeyden haberdardır.” (Hucurat 49/13) **** Hz. Peygamber, bu Kur’ani ölçüyü Veda Hutbesi’nde ümmetine ve tüm insanlığa şu şekilde ilan etmişti: “Ey insanlar! Hepiniz Adem’den, Adem de topraktandır. Hepiniz toprağın zerreleri gibi eşitsiniz. Arab’ın Arap olmayana, Arap olmayanın da Arap olana takva dışında herhangi bir üstünlüğü yoktur” Şimdi bu ölçüler karşısında kendi muhasebemizi yapalım: Üstünlük değerlendirmelerimizde bu Rabbani ölçüyü mü esas alıyoruz, yoksa beşeri değer yargılarının etkisiyle mi hareket ediyoruz? Bu arada şunu da belirtelim ki, İslam’ın ortaya koyduğu üstünlük anlayışında ayrıcalık mefhumu asla söz konusu değildir. İslam, yukarıdaki hadis-i şerifte de görüldüğü gibi insanları toprağın zerreleri gibi eşit görür. Takva ve ilim, kendilerine sahip olan insanları Allah katında diğer insanlardan üstün kılar ama bu üstünlük, beşeri değer yargılarında olduğu gibi o insanlara diğer insanlar karşısında bir ayrıcalık tanımaz. Zaten, İslam’ın en temel değerlerinden biri olan adalet söz konusu olduğunda, ayrıcalığın zerresinden bile bahsetmek imkânsızdır. Bu konuda Hz. Peygamber’in şu tavrı son derece öğreticidir: “Hz. Aişe (r.a) der ki: Kureyşliler, hırsızlık etmiş olan Mahzumili kadının durumu ile cidden ilgilenmişler ve bunu önemsemişlerdi. Acaba, bu hususta Hz. Peygamber ile kim konuşabilir diye soruşturuyorlardı. Peygamber’in en çok sevdiği Zeyd oğlu Usame’den başka kimse konuşmaya cesaret edemez dediler. Bunun üzerine Usame, kadının bağışlanması için Hz. Muhammed (s.a.v) ile konuştu. Peygamberimiz (s.a.v) de: ‘Allah’ın hükümlerinden bir hüküm, sınırlarından bir sınır için mi şefaat diliyorsun?’ diye kendisine seslendikten sonra kalktı, yine insanlara şöyle hitap etti: ‘Sizden önceki kavimler helak oldular. Çünkü onlar içlerinden ileri gelen biri hırsızlık yaptığı zaman cezalandırmadan bırakırlardı. Fakat zayıf, himayesiz biri hırsızlık yaptı mı, cezalandırırlardı. Allah’a yemin ederim ki, hırsızlık yapan, Muhammed’in kızı Fatıma olsa bile elini keserim’.” Evet, İslam soy sop, para, mülk, şan şöhret gibi mefhumların insanlar arasında üstünlük ve ayrıcalık kaynağı olmasını kesinlikle reddetmiştir. Reddetmekle de kalmamış, bu batıl anlayışları kökünden kazıyıp yok etmeyi amaç edinmiştir. İslam, üstünlüğün ancak takva ve ilimle söz konusu olabileceğini ilan etmiş, fakat bunun da bir ayrıcalık vasıtasına dönüşmesine müsaade etmemiştir. İslam’ın insanlar arasında ayrıcalık tanımadığını ve tüm insanların Allah katında aynı derecede değerlendirildiğini, ibadetler çok açık bir şekilde ortaya koymaktadır. Namazda, oruçta, hacda ve İslam’ın diğer ibadetlerinde yönetici-yönetilen, patron-işçi, devlet başkanı-halk gibi ayrımlar olmaksızın insanların eşit sorumluluğa tabi tutulduğu bilinmektedir. Mesela namazda yönetenler-yönetilenler, zengin-fakir aynı safta bulunmakta ve aynı anda rüku ve secdeye varmaktadır. Yani namaz kılarken devlet başkanı da vatandaş da secdeye birlikte vararak eşit olduklarını deklare etmektedirler. Bu, yeryüzünde başka hiçbir dünya görüşünde rastlanılamayacak olan, İslam’a has bir yüceliktir. **** ****                                                                                                             Şükrü Hüseyinoğlu